Bỏ độc quyền, nhập khẩu vàng vẫn khó

Ẩn số nguồn cung vàng

TS Đinh Thế Hiển (Viện Nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng) phân tích: Nghị định 232/2025 của Chính phủ khi được áp dụng từ ngày 10.10 thì Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nên cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu ngay cho các đơn vị đủ điều kiện. Từ đó giúp tăng nguồn cung trong nước để giảm dần chênh lệch giá vàng trong nước với thế giới. Thực tế, Nghị định 232 dù mở nhưng vẫn kiểm soát theo hạn mức. Các doanh nghiệp kinh doanh vàng trang sức, thủ công mỹ nghệ sẽ được cấp phép tạm nhập vàng nguyên liệu khi có hợp đồng gia công để sản xuất sản phẩm và sau đó có thể xuất khẩu vàng theo đúng lượng tạm nhập nguyên liệu. Giấy phép này chủ yếu để cơ quan quản lý nhà nước thống kê lượng vàng nguyên liệu ra vào VN chứ không bị hạn chế về số lượng như các công ty nhập khẩu về để bán ra thị trường trong nước.

Tuy nhiên, theo ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng VN, Nghị định 232 quy định NHNN sẽ cấp hạn mức hằng năm và giấy phép từng lần cho doanh nghiệp, ngân hàng xuất nhập khẩu vàng miếng , nhập khẩu vàng nguyên liệu. Căn cứ vào mục tiêu chính sách tiền tệ và cung - cầu vàng trong từng thời kỳ, NHNN cấp giấy phép nhập khẩu vàng nguyên liệu cho doanh nghiệp. Chính vì vậy, phải chờ hạn mức hằng năm mà NHNN đưa ra và cấp cho các đơn vị, từ đó các doanh nghiệp, ngân hàng mới xin cấp giấy phép nhập vàng. Do đó, không biết đến khi Nghị định 232 có hiệu lực vào 2 tuần tới, thị trường có thêm nguồn cung nguyên liệu hay không, theo ông Khánh.

Giá vàng miếng SJC cao hơn thế giới 15 triệu đồng/lượng

Ông Huỳnh Trung Khánh cho biết ngay từ khi còn trong quá trình xây dựng Nghị định 232, hiệp hội đã góp ý về việc bỏ các giấy phép con liên quan trong lĩnh vực vàng, trong đó có nhập khẩu vàng nguyên liệu. Thế nhưng luật Đầu tư 2020 xem kinh doanh vàng là hoạt động kinh doanh có điều kiện. Đây là điểm nghẽn lớn nhất, cản trở nhất đối với các doanh nghiệp kinh doanh vàng, là nguyên nhân chính kìm hãm hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp vàng. Theo đó, tất cả hoạt động kinh doanh vàng từ sản xuất, kinh doanh mua bán vàng miếng; sản xuất kinh doanh vàng trang sức; đến hoạt động xuất nhập khẩu vàng đều là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được NHNN cấp phép. Ngay cả các doanh nghiệp, hay nói đúng hơn là tiệm vàng chỉ có 1 - 2 thợ để sửa chữa trang sức vàng cũng phải xin giấy phép sản xuất. Thực tế NHNN đã cấp trên 6.000 giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động sản xuất vàng trang sức nhưng không có ý nghĩa thực tế và không cần thiết, theo ông Khánh.

Kiến nghị bỏ quy định kinh doanh vàng có điều kiện

Ông Huỳnh Trung Khánh phân tích: luật Đầu tư nêu "kinh doanh vàng" là ngành nghề kinh doanh có điều kiện là quá rộng, không có cơ sở. Hoạt động nhập khẩu, sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp trang sức mỹ nghệ cũng như những ngành nghề khác nhưng lại phải tuân thủ các giấy phép con khiến họ mất đi cơ hội kinh doanh. Chưa kể, doanh nghiệp có hạn mức mới được xin giấy phép nhập vàng nguyên liệu đã kìm hãm hoạt động sản xuất kinh doanh vàng trong nền kinh tế, đặc biệt dẫn tới tình trạng méo mó cung cầu vàng trên thị trường trong nước, nguồn cung vàng bị thu hẹp, dẫn tới giá vàng trong nước luôn cao hơn thế giới; giảm năng lực sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ngành vàng, hạn chế khả năng xuất khẩu vàng trang sức, tái tạo nguồn ngoại tệ cho đất nước.

"Việc xin giấy phép nhập vàng nguyên liệu, sản xuất và xuất khẩu sẽ hạn chế cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp. Để xuất khẩu vàng trang sức mỹ nghệ, hiện thuế xuất khẩu vàng nữ trang dự kiến từ 1% xuống 0%. Chính vì vậy, luật Đầu tư nên bỏ quy định "kinh doanh vàng" là ngành nghề kinh doanh có điều kiện", còn không chỉ xem vàng miếng là ngành nghề kinh doanh có điều kiện", ông Huỳnh Trung Khánh kiến nghị.

Nguồn cung vàng nguyên liệu khan hiếm

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) cũng cho rằng quy hoạt động nhập khẩu vàng miếng theo hướng kiểm soát nhiều tầng nấc, bao gồm: Giấy phép xuất nhập khẩu vàng; hạn mức xuất nhập khẩu hằng năm; giấy phép xuất nhập khẩu cho từng lần sẽ tạo ra nhiều giấy phép con, làm gia tăng thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ và gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Cơ quan này đề nghị nên theo hướng đơn giản hóa thủ tục, đồng thời vẫn đáp ứng yêu cầu quản lý. Cụ thể bỏ giấy phép xuất nhập khẩu vàng bởi giấy phép này chỉ cấp cho các doanh nghiệp sản xuất vàng còn các doanh nghiệp sản xuất vàng đã do NHNN cấp phép, quản lý chặt chẽ. Do đó, việc yêu cầu thêm một giấy phép xuất nhập khẩu riêng là không cần thiết, mang tính chất "giấy phép lồng trong giấy phép".

Việc yêu cầu phải có giấy phép cho từng lần, trong khi đã khống chế hạn mức cả năm là không hợp lý. Trong bối cảnh thị trường vàng có nhiều biến động và chịu tác động mạnh từ yếu tố trong và ngoài nước, VCCI cho rằng việc chờ cấp phép từng lần có thể khiến doanh nghiệp bỏ lỡ cơ hội kinh doanh, giảm tính linh hoạt trong vận hành. Theo một số ý kiến, quy định về cấp phép từng lần có thể nhằm giúp cơ quan quản lý nắm thông tin về hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, chủ động trong việc điều hành. Tuy nhiên, việc này có thể thực hiện thông qua yêu cầu cơ quan hải quan liên thông dữ liệu với NHNN, hoặc yêu cầu doanh nghiệp báo cáo định kỳ về tình hình thực hiện hạn mức xuất nhập khẩu. Những biện pháp này vừa đảm bảo hiệu quả giám sát, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp chủ động trong hoạt động kinh doanh.

"Vàng vẫn đang được nhà nước quản lý chặt hơn các hàng hóa thông thường. Việc sản xuất kinh doanh vàng trang sức vẫn xuất phát từ nguồn nguyên liệu vàng nhập khẩu nên vẫn cần kiểm soát cả đầu ra, đầu vào bởi có liên quan đến chính sách ngoại tệ, tỷ giá hối đoái. Tuy nhiên, NHNN nên xem xét tách riêng hoạt động cho phép tạm nhập tái xuất đối với doanh nghiệp theo hướng khuyến khích các công ty gia tăng hoạt động chế tác sản phẩm, tăng giá trị để xuất khẩu thu về lượng ngoại tệ cao hơn số chi ra để mua nguyên liệu. Việc cấp phép này cũng thực hiện đơn giản, nhanh nhất để doanh nghiệp chủ động trong sản xuất kinh doanh", TS Đinh Thế Hiển kiến nghị, đồng thời đề xuất thêm: "Khi vẫn áp dụng giấy phép nhập khẩu nghĩa là Chính phủ vẫn muốn hạn chế đầu tư, kinh doanh. Nếu vậy thì cần nghiên cứu áp dụng chính sách thuế, phí như thuế nhập khẩu đối với vàng nguyên liệu chứ không nên áp thuế đối với giao dịch của người dân".